صادرات پروپان یا تبدیل آن به پروپیلن؟

یادداشت-سید حسین میرافضلی*:بارها شنیده و می شنویم که ما باید خام فروش نفت را متوقف کنیم و نفت را به محصولات ارزشمند تبدیل و صادر نماییم و حتی بعضا می شنویم که باید در چاه های نفت را ببندیم و از وابستگی به نفت نجات یابیم  و اخیرا زیاد شنیده می شود که ما باید فروش نفت خام را متوقف نموده و نفت خام را به محصولات پتروشیمی تبدیل و با چندین برابر قیمت نفت خام صادر نمائیم. در این مبحث می خواهیم میزان عمق این سخنان را بررسی نمائیم. 

ایران توان صادرات حدود 3.5 میلیون بشکه در روز و 1.2 میلیارد بشکه معادل حدود 220 میلیون تن نفت خام درسال را دارد. 

نکته اول:

1- حدود هشتاد درصد نفت خام جهان به سوخت های بنزین و گازوئیل و مازوت و نفت سفید تبدیل می شود و مابقی نیز بخشی به روغن و بخشی نیز  به قیر و بخش اندکی به LPG  و میزان کمی نیز به پروپیلن غیر خالص (chemical grade)تبدیل می شود. 

2- خوراک واحدهای پتروشیمی ایران اغلب گازهای متان و اتان می باشد و به علت حاشیه سود کم پتروشیمی های با خوراک مایع طی دو دهه گذشته هیچ واحد الفین یا متانول یا آمونیاک با خوراک مایع در ایران راه اندازی نشده است لذا اینکه نفت ایران به فرآورده های پتروشیمی تبدیل شود نشان دهنده نگاه غیر علمی و شعارگونه است. مزیت ایران احداث واحدهای پتروشیمی با خوراک گازهای پروپان، اتان و متان است. 

3- جهان به سرعت در مسیر تولید خودروهای برقی حرکت می کند و احتمالا طی دو دهه آینده بخش عمده خودروهای در حال تردد در جهان خودروهای برقی خواهند بود،  لذا مصرف گازوئیل و بنزین کاهش خواهد یافت به این ترتیب احداث پالایشگاه های بزرگ  که حدود 4 الی 5 سال زمان ساخت آنها بطول می انجامد و حجم سرمایه گذاری آنها نیز بسیار بالا است در کشوری چون  ایران به دلیل محدودیت منابع برای سرمایه گذاری، و دوره بازگشت سرمایه طولانی،  از منطق اقتصادی قدرتمندی برخوردار نیست. 

4- با کاهش تقاضای بنزین و گازوئیل به دلیل کاهش مصرف  در حوزه حمل و نقل قیمت نفت طی دو دهه آینده کاهش خواهد یافت و احتمالا به حدود نصف قیمت های کنونی خواهد رسید. ارزش ذخایر نفت قابل استحصال ایران به قیمت های کنونی حدود ده هزار میلیارد دلار است.  چنانچه در قیمت های کنونی با تمام توان نسبت به برداشت صیانتی از میادین نفت اقدام ننمائیم در آینده مجبور خواهیم شد نفت را به نصف قیمت های کنونی به فروش برسانیم و این به مفهوم حیف و ضایع کردن پنج هزار میلیارد دلار از منابع قابل استحصال نفت کشور و ملت خواهد بود. 

بنا بر این ما می بایست با تمام توان نسبت به تولید صیانتی و صادرات نفت خام اقدام نمائیم درآمدهای حاصل از صادرات نفت به همه نسل های آینده کشور تعلق دارد و صرف آن در هزینه های جاری کشور حرام است لذا درآمدهای حاصل از صادرات نفت صرفا می بایست در توسعه زیرساخت های متعلق به نسل های آینده هزینه شود. 

خام فروشی بسیاری از منابع کشور قبیح است، مثلا ما نباید همه پروپان تولیدی کشور را بصورت خام صادر کنیم بلکه باید تلاش کنیم گاز ارزشمند پروپان را در واحدهای PDH به پروپیلن تبدیل نمائیم که امکان و فرصت آن نیز وجود دارد.

خام فروشی سنگ آهن قبیح است و ما باید سنگ آهن را به انواع محصولات فولادی تبدیل کنیم که امکان و فرصت آن وجود دارد.

اما در خصوص نفت خام چاره ای جز صادرات آن با تمام ظرفیت ممکن نداریم. نباید اجازه دهیم رقبا بازار را از دست ما خارج کنند رقبا برای خارج کردن ما از بازار و میدان رقابت ممکن است به هر اقدامی دست بزنند چرا که آنها نیز از واقعیت آینده قیمت های نفت اطلاع دارند و از طرف دیگر حیات اقتصادی آنها در گروه صادرات نفت با تمام توان می باشد.

*کارشناس صنعت نفت و پتروشیمی