تحمیل هزینه های یوتیلیتی بر پیکر متانول سازهای ایرانی؛ فشار هلدینگ خلیج فارس بر متانول سازان!

پتروتحلیل- صنعت متانول به خاطر افت مداوم قیمت ها در بازارهای جهانی به صنعتی مرده تبدیل شده است! متانول تنها دو کاربرد مهم دارد؛ سوختی و شیمیایی. شیمیایی؛ هر واحد MTO تبدیل به الفین می شود و از متانول به بوتادین، اتیلن و پروپیلن می رسیم یا اینکه از متانول به طور مستقیم به عنوان سوخت استفاده شود که عموما در ناوگان دریایی و به طور محدود کاربرد دارد و حتی رونق زیادی در این بخش در اروپا وجود ندارد. البته عمده صادرات متانول ایران به کشورهای هند و چین است و از این رو نمی تواند در بخش تامین سوخت ناوگان دریایی فعال باشد. 

در همین حال همواره در کنار پلنت های متانول، بخش پایین دستی راه اندازی می شود؛ مثلا یک واحد MTO کنار یک کارخانه متانول سازی ساخته می شود و تبدیل به یک مجتمع پتروشیمیایی می شوند که بتوانند تعامل داشته باشند و محصول به طور مستقیم از کارخانه متانول وارد پلنت پایین دست شود، اما متاسفانه در ایران زنجیره ارزش کامل نشده است و پایین دستی برای متانول سازها نداریم! حجم فروش داخلی متانول ۲۰۰ هزار تن است که ۱۰۰ هزار تن از آن در صنعت رنگ استفاده و اکثرا توسط پتروشیمی فن آوران تامین می شود و خارگ و زاگرس تنها صادراتی هستند. اما با بررسی طرح های توسعه ای به این نتیجه می رسیم که ۹۹ درصد این طرح ها به بهره برداری نمی رسند! 

در ایران حدود ۱۵/۷ میلیون تن ظرفیت سالانه اسمی نصب شده در صنعت متانول داریم که تولید واقعی متانول به دلایل مختلف مانند افت قیمت ها، چالش یوتیلیتی و قطعی گاز واحدها اختلاف فاحشی با این رقم دارد و متانول سازها در طول سالهای گذشته به این نتیجه رسیده اند که با عدم تولید متانول دچار مشکل خاصی نمی شوند و نکته مهم اینکه تحمیل هزینه های گزاف یوتیلیتی بر پیکر برخی از این واحدها که در عسلویه قرار دارند مانند زاگرس سبب شده تا میزان تولید آنها بسیار کاهش یابد. به گفته کارشناسان صنعت پتروشیمی هلدینگ خلیج فارس با کشیدن منافع به سمت خود تلاش می کند تا شرکتها را تحت فشار قرار دهد! با این حال در ایران ۱۱ میلیون تن طرح و پلنت متانول داریم که هنوز به بهره برداری نرسیده اند!

اما مجتمع های فن آوران در ماهشهر با یک میلیون تن ظرفیت تولید سالانه وجود دارد که کربن دی اکسید و گاز طبیعی را به متانول تبدیل می کند. پتروشیمی زاگرس در عسلویه با ظرفیت اسمی ۳ میلیون و ۳۰۰ هزارتن به طور سالانه قرار دارد، همچنین بوشهر و کیمیا هم هر کدام با ظرفیت یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن، مرجان، سبلان و آرین هم با ظرفیت های یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن به طور سالانه وجود دارند.

در همین حال متانول سازهای بورسی یعنی زاگرس، شفن و شخارگ از ظرفیت ۴۵۰ هزار تن تولید ماهانه به ترتیب ۳۰۰، ۸۰ و ۶۰ هزارتن تولید می کنند.

این در حالی است که در سال حدود ۶ ماه می توانند با این ظرفیت کار کنند و مابقی سال با قطعی گاز و  یوتیلیتی روبه رو هستند، به این ترتیب تمامی متانول سازهای ایرانی به جز خارگ با افت تولید روبه رو هستند.

در همین حال در سایر مناطق با ظرفیت های نصب شده فعال خارگ حدود ۶۶۰ هزار تن، شیراز ۸۴ هزار تن، کاوه حدودا ۲ میلیون و ۳۱۰ هزار تن است که مجموعا بیش از ۳ میلیون ظرفیت تولید متانول است. 

طرح های هایی هم در ایران داریم که برای آنها پیش بینی هایی هم شده که در چه زمانی به بهره برداری می رسند، اما برای آنها خوراک گاز و بازاری وجود ندارد! و تنها هزینه های مالی سنگین خواهند داشت و سودده نیستند! به این ترتیب توسعه لاوان با یک میلیون تن، دنا و آپادانا با یک میلیون ۶۵۰ هزارتن در عسلویه و سبلان، سیراف در بندر دیر و زیرمجموعه سپهر بانک صادرات فعال نیستند، برخی طرح ها هم مانند فاز ۲ خارگ که واحدی ۲ میلیونی تنی متانول بود به دلیل عدم نبود خوراک گاز تعطیل شد! این در حالی است که برای راه اندازی این طرح حدود ۱۰ درصد هزینه ها پرداخت و قطعات و تجهیزات مورد نیاز خریداری شده بود! اما در مجمع این شرکت عنوان شد که راه اندازی این طرح توسعه به صرفه نیست و از آن صرفنظر شده و به این ترتیب قطعات و تجهیزات فروخته شد و فاز ۲ هم اکنون به سمت تولید اتانول صنعتی با ظرفیت ۲۰۰ هزار تن در سال رفته است.

با این حال ظرفیت اسمی پلنت ها و طرح های توسعه ای متانول در ایران به ۲۷ میلیون تن در سال می رسد که تقریبا ایران را بزرگترین صادر کننده متانول در دنیا کرده است، گرچه ایران بزرگترین تولیدکننده متانول دنیا نیست، اما زاگرس چهارمین تولیدکننده بزرگ جهان بعد از متانکس، پتروناس و سابیک عربستان است.

اما در سال های گذشته برای تولید هر تن متانول ۹۰۰ مترمکعب گاز استفاده شده و حدود ۵۰ دلار هم هزینه حمل CFR به چین و هند بوده است که متانول ۲۸۰ دلاری را عاری از سود می کند! این در حالی است که واحدهای MTO در چین که عمده مصرف متانول را دارند از سال ۲۰۲۱ اجازه تعریف طرح های جدید را ندارند و پلنت های قدیمی با حاشیه سودهای پایین در حال فعالیت هستند! این پلنت ها در حال حاضر و زمانی که نرخ متانول به زیر ۲۷۰ دلار می رود تمایل به خرید متانول دارند و با متانول ۲۹۰ دلاری از مدار تولید خارج می شوند و به این ترتیب قیمت متانول افت می کند. البته در حاضر قیمت متانول تابعی از قیمت اتیلن،پروپیلن و بوتادین است که به ترتیب و در حال حاضر حدودا ۹۰۰، ۸۰۰ و ۱۵۰۰ دلار ارزش گذاری می شوند و اگر قیمت این خوراک ها افت کند، زیان پلنت های متانول هم بیشتر خواهد شد. 

در همین حال با افت قیمت نفت و الفین ها، حاشیه سود MTO ها بیشتر تحت فشار قرار می گیرد و افت قیمت متانول بیشتر می شود و از این رو آینده خوبی برای صنعت متانول پیش بینی نمی شود!