سرنوشت تلخ عوارض آلایندگی پتروشیمی ها

پتروتحلیل- واحدهای پتروشیمی از بزرگترین صنایعی هستند که نقش اساسی آنها در اقتصاد کشور غیر قابل انکار است و در عین حال تأثیرات بسزایی بر زیست ‌بوم و وضعیت محیطی اطراف خود دارند، تأثیراتی که در صورت عدم مهار و پیش‌بینی پیشگیری های مناسب، به طور غالب تخریبی و بسیار خطرناک هستند.

ایجاد پساب‌های نفتی و شیمیایی، آلودگی صوتی، سوزاندن گازهای تفکیکی، جمع شدن مواد زائد شیمیایی، دفع زباله و مواردی از این دست، چالش‌ بزرگ زیست محیطی است که معمولاً در کنار واحد های نفتی و پتروشیمی پدید می آیند و در صورتی که مورد بررسی های دقیق و استاندارد ساز قرار نگیرند می توانند چالش آفرین باشند. جدای از این موضوع که آلودگی پتروشیمی ها می تواند آسیب های جدی به انسان و کانون های زیستی اطراف آنها وارد سازد، این موضوع تبعات اقتصادی هم برای پتروشیمی ها دارد.

طبق بند یک ماده 38 قانون ارزش افزوده، عوارض آلایندگی شرکت های پتروشیمی، یک درصد از فروش آنها در سال است،که برآورد می شود به طور متوسط حدوداً بین 10 تا 30 درصد از سود سالیانه شرکت های پتروشیمی آلاینده است.  

علاوه بر این عوارض هنگفت، بحران های زیست محیطی ناشی از آلودگی شرکت های پتروشیمی در سال های اخیر توانسته، زندگی انسان ها و زنجیره چرخه محیط زیست را در برخی از نقاط کشور که استاندارد های لازم در پتروشیمی ها و پالایشگاه ها رعایت نشده و یا در پیشگیری از انتشار عوامل آلاینده هزینه هایی مناسب صورت نگرفته به خطر بیندازد.

از این رو گفت و گویی داشتیم با امیر علم، مدیر گروه انرژی و محیط زیست مرکز پژوهش و فناوری علم و توسعه دانشگاه علم و صنعت ایران که بخشی از آن را در ادامه می خوانید:

برای کاهش میزان آلایندگی شرکت های پتروشیمی چه کارهایی می توان انجام داد؟

با توجه به اینکه اغلب شرکت های پتروشیمی در سال عوارض آلایندگی با رقم های بسیار بالا پرداخت می کنند و از سوی دیگر باعث ایجاد لطماتی به محیط زیست می شوند، برای جلوگیری از آسیب های محیط زیستی و همین طور خسارت اقتصادی به مجموعه عای پتروشیمی نیاز به کار فرهنگی در این حوزه و جدیت در اجرای قوانین محیط زیستی وجود دارد.

از سوی دیگر در برخی از مناطقی که شرکت های پتروشیمی مشغول به فعالیت هستند، بعضاً آلودگی های زیست محیطی عمیقی مشاهده می شود. گزارش های مستندی وجود دارد که ساکنان برخی از مناطق که در آنجا شرکت های پتروشیمی فعالیت می کنند، دچار بیماری های گوارشی هستند. در این مناطق دام ها و چرخه محیط زیست یعنی اکوسیستم طبیعی آن منطقه با مشکلات بسیار زیادی مواجه هستند، آب های زیرزمینی آلوده شده و ماهیان میز قادر به ادامه حیات نیستند.

همچنین برخی از شرکت های پتروشیمی، پساب های آلوده وحامل مواد سمی خود را به پهنه های آبی می ریزند، که این امر علاوه بر خیانت به نسل های آینده، چرخه حیات آبزیان منطقه را  نیز به شدت دچار مشکل کرده و سبب آلودگی آنها به انواع مواد مضر برای سلامتی انسان می شود. از طرف دیگر برخی از پتروشیمی ها با آلوده سازی آب های سطحی و زیزمینی مسبب نابود سازی زمین های کشاورزی و مراتع می شوند. این موارد علاوه بر تاثیر گذاری جدی در حوزه سلامت و اکوسیستم اطراف مجموعه های پتروشیمی، در حوزه اقتصادی نیز برای ساکنان و بومیان اطراف پتروشیمی ها خسارات متعددی به بار داشته است.

به نظر می رسد برای حل برخی بحران ها در کشور از جمله معضلات محیط زیستی، مسئولان قضایی نیز باید با مدیران صنایعی که آلاینده هستند و به شدت محیط زیست را آلوده می کنند، برخورد قاطعانه کرده و این مسائل را پیگیری حقوقی کنند؛ چرا که با اصلی ترین مسئله، یعنی سلامت و جان مردم روبرو هستیم و از طرف دیگر این نوع برخوردها سبب جدیت مسئولان در سطوح مدیریتی مختلف، برای پیگیری مسائل محیط زیستی می شود.

عوارض آلایندگی ای که از شرکت های پتروشیمی اخذ می شود در چه راهی استفاده می شود؟

باید در هزینه کرد درآمد های حاصل از محل عوارض آلایندگی کارخانه ها مدیریت جدیدی به وجود آید و حتماً تجدید نظر کرد، به طوری که به جای واریز عوارض به حساب خزانه و یا شهرداری ها، و عدم انجام اقدامات صحیح و موثر زیست محیطی،(که سال هاست شاهد آن هستیم) آن ثروت توسط یک نهاد مستقل و متخصص، در منطقه محل ایجاد آلایندگی در راستای اقدامات زیست محیطی مفید و کارشناسی شده، مدیریت، برنامه ریزی و هزینه شود، به نحوی که بیشترین سود را بومیان و محیط زیست آن منطقه ببرند.

از سوی دیگر با حل مشکل آلایندگی شرکت های پتروشیمی، علاوه بر اینکه چرخه محیط زیست در امان می ماند، شرکت های پتروشیمی نیز از پرداخت عوارض سنگین آلایندگی نجات پیدا می کنند.

این در حالی است که همواره به سودآوری و درآمد شرکت های پتروشیمی اندیشیده ایم، حال آنکه باید بدانیم این شرکت ها مشکلات زیست محیطی بسیاری داشته اند که باید راه حل مهار آنها را فرا بگیرند و در این مسیر هزینه کنند، از جمله مواردی که می تواند برای شرکت ها راه گشایی کند و بسیار مفید واقع شود، همکاری با دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و اعتماد به نیروهای متخصص و مجرب دانشگاه است. رسیدن به این باور که دانشگاه ها می توانند مشکلات صنعت را حل نمایند، مقدمه ای  است بر شکوفایی صنعت و حل معضلات آن و همین طور بارور شدن درخت علم در کشور و توسه اقتصادی و علمی در کشور.