نحوه انجام معاملات نفت و گاز در بورس انرژی

بابک باقری*- در آستانه نخستین عرضه محصولات فرآورده های نفتی در بورس انرژی رییس اداره نظارت بر بازار‌های بورس انرژی در یادداشتی به جزئیات و چگونگی نحوه انجام معاملات نفت و گاز در چهارمین بورس ایران پرداخت.

با پذیرش دو محصول میعانات گازی و نفت خام در رینگ داخلی بورس انرژی، از سوی شرکت ملی نفت ایران، عرضه­ محصولات شرکت ملی نفت ایران در بورس انرژی، وارد فاز اجرایی شد و با توجه به درخواست شرکت ملی نفت ایران شیوه معامله این محصولات در بورس انرژی، حراج حضوری و نوع قرارداد قابل معامله، قرارداد نسیه طراحی شد.

قرارداد نسیه قراردادی است که در بازار فیزیکی بورس انرژی معامله می­شود و براساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می­شود. تحویل کالا در این نوع قراداد همانند قراداد نقد، حداکثر ۶ روز کاری پس از انجام معامله (سه روز کاری پس از مهلت تسویه) است. در اولین گام شرکت ملی نفت ایران اقدام به عرضه میعانات گازی پالایش گاز ایلام شرکت ملی نفت ایران در چارچوب قرارداد نسیه کرد است و به خریداران این اختیار را داده تا با استفاده از شیوه تسویه اسناد با تضمین و با ارائه تضامین و اسناد اعتباری بانکی یک ماهه اقدام به تسویه قراردادها کنند. واحد پایه تخصیص این کالا ١٧٠ بشکه است و قیمت پایه نیز بر حسب هر بشکه اعلام می­شود. وزن هر بشکه میعانات گازی ایلام تقریباً،٢٧. ١١۶ کیلو گرم است که شرکت ملی نفت ایران بر اساس مشخصات کیفی ارائه شده در امیدنامه متعهد به تحویل آن به پالایشگاههای خصوصی مصرف کننده این کالا جهت مصرف است. تناوب عرضه این کالا به صورت روزانه بوده و بر اساس توافق با شرکت ملی نفت ایران، در هفته اول روزانه ٣۵٠٠ بشکه میعانات گازی پالایش گاز ایلام را عرضه خواهد کرد و خریداران می­توانند با مشاهده اطلاعیه عرضه که یک روز کاری قبل از هر عرضه براساس سفارش فروش عرضه کننده، توسط شرکت بورس انرژی منتشر می­شود از جزئیات عرضه از قبیل قیمت پایه مطلع شوند. زمان تحویل کالا تحویل کالا با توجه به محدودیتهای فنی شرکت ملی نفت طی دوره تحویل که در اطلاعیه عرضه از طرف فروشنده اعلام می­شود انجام خواهد شد. شروع دوره تحویل که مبنای آغاز تحویل محموله تلقی می­شود حداکثر ۶ روز کاری پس از انجام معامله است و کارگزار فروشنده یا فروشنده حسب اعلام در اطلاعیه عرضه موظف است پس از انجام امور تسویه توسط خریدار و صدور اعلامیه تسویه وجوه توسط شرکت سپرده­گذاری مرکزی، حواله خرید کالا را صادر کند. این نخستین گام توسط فروشنده به منظور تحویل کالا تلقی می­شود. تاریخ شروع تحویل اولین محموله میعانات گازی که در تاریخ ٠٣/٠٩/٩٢ عرضه می شود از ٠٩/٠٩/٩٢ آغاز و تا تاریخ ٠٣/١٠/٩٢ ادامه می یابد و خریداران می­بایست در برنامه زمانی بارگیری اقدام به معرفی پیمانکار حمل و برداشت محموله­های خریداری شده از بورس انرژی کنند. شیوه تسویه قراداد شیوه تسویه قرارداد نسیه در سه شکل نقدی، اسناد خارج از پایاپای و تسویه با تضمین امکان پذیر است که شیوه تسویه مورد نظر شرکت ملی نفت، تسویه با تضمین است. شیوه تسویه با تضمین تسویه‌ای است که با ضمانت‌نامه بانکی یا از طریق گشایش اعتبار اسنادی انجام می‌شود و صرفاً در خصوص معاملات نسیه است. در این شیوه تسویه، خریدار می­بایست طی مهلت تسویه اقدام به ارایه ضمانت‌نامه، سند اعتبار اسنادی و سایر مستندات مطابق فرمت شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به همراه واریز کارمزدها و کسورات کند.

مهلت تسویه در رینگ داخلی ٣ روز کاری پس از انجام معامله و در رینگ بین الملل ۵ روز کاری پس از انجام معامله است. در صورتی که در معاملات نسیه و طبق اعلام فروشنده در اطلاعیه عرضه، بخشی از ثمن معامله به صورت نقدی به عنوان پیش‌پرداخت تعیین شده باشد، کارگزارخریدار مکلف است حداکثر تا پایان مهلت تسویه و همزمان با ارائه اسناد تضمین ، وجه پیش‌پرداخت را واریز کند. به عبارتی واریز به عنوان مثال ١٠% ارزش تقریبی معامله قبل از انجام معامله به عنوان ضمانت حسن ایفای تعهدات خریدار تقلی می­شود و این پیش پرداخت مبنای پرداخت جرائم احتمالی نکول و سایر کارمزدهای قابل پرداخت توسط خریدار است.

در عرضه محصول میعانات گازی نیز خریداران این محصول می­بایست قبل از شروع معامله اقدام به واریز ١٠ درصد ارزش تقریبی معامله به حساب شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه کنند وخریداران پس از انجام معامله باید طی مهلت تسویه نسبت به گشایش اعتبار اسنادی یا ارائه ضمانت نامه به ارزش ١٠٠ درصد بهای معامله به نفع شرکت سپرده گذاری مرکزی کنند. بانک عامل پرداخت وجه مزبور را یک ماه پس از تحویل نهایی کالا تعهد می­ کند وبراساس توافق همکاری با بانک ملت، مقرر شد تا بانک ملت، شعبه فردوسی شمالی به عنوان شعبه اصلی گشایش کننده اعتبار اسنادی قراردادهای معامله شده در بورس انرژی عمل کند و خریداران با مراجعه به این شعبه و افتتاح حساب و انجام امور مربوطه اقدام به اخذ اعتبار اسنادی و ارائه ان به شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجه طی مهلت تسویه کنند.

با این حال در صورت تمایل و درخواست خریداران، شیوه تسویه با تضمین قابل تبدیل به تسویه نقدی است و خریداران می­توانند در مهلت تسویه ١٠٠ درصد ارزش معامله را واریز و اقدام به تسویه قراردادهای خود کنند. ١٠% پیش پرداخت تا زمان تحویل نهایی کالا و لحاظ ساختن تلورانس تحویل مثت و منفی بر اساس بارنامه­های صادر شده توسط شرکت ملی نفت ایران نزد شرکت سپرده گذاری مرکزی ودیعه خواهد ماند و شرکت سپرده گذاری مرکزی بلافاصله پس از اعلام تحویل نهایی کالا توسط شرکت ملی نفت ایران اقدام به تسویه نهایی با خریدران خواهد کرد. * رییس اداره نظارت بر بازارهای بورس انرژی