سرنوشت خوراک گاز

پترو تحلیل- کتایون دارابی: در حالی افزایش قیمت خوراک مجتمع های پتروشیمی در صدر خبرها قرار دارد که بیش از همه تعیین قیمت خوراک براساس گاز صادراتی به ترکیه برای کارشناسان تعجب برانگیز است. برخی از کارشناسان معتقدند؛ نرخ های گاز در کشورهای قطر، عربستان، ترکمنستان و کویت متفاوت است، اما چرا قیمت گاز صادراتی به ترکیه ملاک قرار گرفته است؟ سوالی که در روزهای اخیر بی جواب باقی مانده و مسولان هنوز پاسخی برای آن نیافته اند.

از سوی دیگر مجلس پیش تر مصوب کرده بود که دولت حق ندارد نرخ حامل های انرژی را در نیمه اول سال ۹۲ تغییر بدهد و تغییر قیمت ها باید در قالب لایحه بودجه به تصویب رسیده و از طرف مجلس به دولت ارایه شود، البته هنوز در این خصوص بودجه ای به تصویب نرسیده است و از این رو برخی از مدیران مجتمع ها با استناد به این اخبار افزایش قیمت خوراک را غیرقانونی می دانند.

گر چه برخی از آگاهان بازار حساسیت مجلسیان را در خصوص افزایش قیمت بنزین می دانند و معتقدند؛ افزایش قیمت بنزین به رشد تورم در کشور کمک می کند، از این رو نمایندگان مجلس بیشتر نگران افزایش قیمت بنزین هستند تا خوراک گاز مجتمع های پتروشیمی.

این در حالی است که نظر کارشناسان کاملا در این خصوص متفاوت است، به گفته این گروه افزایش قیمت خوراک و محصولات پلیمری می تواند بر سبد کالایی خانوارها تاثیر بگذارد؛ چرا که به طور محصولات پتروشیمی به طور مستقیم به زندگی افراد مرتبط است. به گفته این گروه احتمالا دولت تاثیر افزایش قیمت بنزین را در تورم بیشتر می داند و از این رو حساسیتی در خصوص افزایش قیمت خوراک ندارد که منطقی به نظر نمی رسد.

از سوی دیگر موضوع تحریم های نفتی هم مطرح است، برخی از کارشناسان معتقدند؛ در شرایط فعلی و با تحریم های موجود دولت مجبور است مصرف داخلی را افزایش داده و عدم خرید در بازارهای جهانی را جبران کند تا بتواند به درآمد مورد نیاز خود برسد، اما با کاهش مصرف داخل با مازاد نفت و گاز روبه رو خواهیم شد.

البته در خصوص این موضوع میان برخی از کارشناسان اختلاف نظر وجود دارد؛ چرا که عده ای دیگر از این کارشناسان معتقدند؛ در حال حاضر گاز مازادی در کشور وجود ندارد و سال هاست که ایران با مشکل کمبود گاز برای تزریق در چاه های نفت روبه رو است که سبب خسارت هایی به چاه های نفت هم در طی زمان شده است.

به گفته این گروه مجتمع های گازی پیش تر با کمبود گاز نیز مواجه بودند و بخشی از این کمبود در حال حاضر جبران شده است. برخی از کارشناسان می گویند: در حال حاضر کل گاز مصرفی مجتمع های پتروشیمی کمتر از ۳۰ میلیون مترمکعب در روز است و گازی که از نیروگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روزهای زمستان است.

در همین حال یک مقام آگاه می گوید: در حال حاضر بیشتر مجتمع های تولیدکننده اوره و آمونیاک نگران هستند؛ چرا که از گاز متان استفاده می کنند، اما مجتمع های تولیدکننده پلیمرها از گاز اتان استفاده می کنند که اگر قرار باشد با رشد قیمت هم روبه رو شود، فاصله قیمت گاز اتان با قیمت های تمام شده زیاد است و نگرانی از این بابت وجود ندارد.

به گفته وی، همواره سودآوری مجتمع هایی که خوراک آنها گاز است از پتروشیمی هایی که با خوراک مایع کار می کنند بالاتر بوده، اما با این حال سود مجتمع هایی که خوراک آنها مایع است در حد معقولی قرار دارد و حتی با افزایش قیمت دلار، سودشان نیز رشد کرده است، به طوری که پیش تر برخی از مجتمع هایی که با خوراک مایع کار می کردند دچار زیان مالی می شدند، اما در حال حاضر با رشد قیمت دلار، این مشکل مرتفع شده است.

البته در حال حاضر بیشتر پروژه های مجتمع های پتروشیمی به تولید اوره و آمونیاک اختصاص یافته است که به دلیل سودآوری بالای آن مورد توجه قرار می گیرد. این در حالی است که تعداد زیادی از پروژه ها در نیمه راه به تولید اوره و آمونیاک تبدیل شده است و سود بی قاعده تولید این کالاها سرمایه گذاران زیادی را به خود جذب کرده است و حجم زیاد این پروژه ها خطرهای جبران ناپذیری خواهد داشت، از این رو کاهش سرمایه گذاری در این بخش واجب به نظر می رسد.

در همین حال موضوع دیگری که هم مورد توجه کارشناسان صنعت پتروشیمی قرار دارد، دریافت هزینه خوراک از مجتمع های پتروشیمی با قیمت هایی متغیر است. سعید سلیمانی، کارشناس تامین سرمایه پارسیان، به تفاوت قیمت ها از ۴ تا ۷ سنت اشاره می کند و معتقد است؛ در حاضر برخی از تولیدات مجتمع های پتروشیمی رنگ بازار داخل را نمی بینند و تنها در بازارهای جهانی عرضه می شوند و از این رو مجتمع های صادرکننده با سودهای سرشاری روبه رو می شوند که ارز آن هم نهایتا وارد اتاق مبادلات ارزی نمی شود، از سوی دیگر پرداخت هزینه خوراک از سوی این مجتمع ها هم به صورت سلیقه ای انجام می شود؛ چرا که تمامی مجتمع ها از قانونی کلی و عمومی تبعیت نمی کنند.

البته برخی از مدیران مجتمع ها در شرایط فعلی و با وجود افزایش تحریم های اقتصادی می گویند: صادرات محصولات پتروشیمی به کشورهای دیگر دشوار شده است؛ این در حالی است که دولت هم صادرات برخی از کالاها را ممنوع کرده و در نتیجه مشکلات بسیاری برسر راه صادرکنندگان وجود دارد و نگرانی از انباشت کالاهای آنها هم وجود دارد. البته افزایش عرضه ها در بورس کالا نیز نشان از انباشت های کالاهای تولیدی برخی از مجتمع ها دارد.

با این حال به گفته سلیمانی، بیشتر سرمایه گذاران در صنعت پتروشیمی با توجه به احتمال افزایش قیمت خوراک گاز در نگرانی به سر می برند و از این رو بازار در انتظار به سر می برد تا گزارش های سه ماه مجتمع های پتروشیمی درج شود.

در همین حال بسیاری از کارشناسان بازار پتروشیمی به نبود شفافیت در این بازار اشاره می کنند و می گویند: قوانین و مقررات، میزان صادرات و همچنین میزان فروش مجتمع های پتروشیمی، حتی قیمت های محصولات و خوراک در این بازار شفاف نیست و از این رو نگرانی در خصوص آینده وجود دارد.

از سوی دیگر موضوع کسری بودجه نیز سبب شده تا دولت مصر به افزایش قیمت خوراک مجتمع های پتروشیمی باشد؛ چرا که در شرایط کنونی نیاز به تامین کسری بودجه وجود دارد. این در حالی است که در بازارهای کالایی در چندماه اخیر قیمت ها براساس ارز مبادله ای جایگزین شده اند و خواه ناخواه این اتفاق در خصوص قیمت خوراک هم خواهد افتاد. گر چه می توان برای مقطعی از زمان نرخ خوراک را تغییر نداد، اما با توجه به تغییر تمامی قیمت ها، این معضلی است که باید به هر حال حل شود و دولت در نیمه راه آن است.

با این حال برخی از سرمایه گذاران صنعت پتروشیمی معتقدند؛ افق سرمایه گذاری در مجتمع های پتروشیمی ۱۵ تا ۲۰ سال در نظر گرفته می شود و زمانی طولانی برای بازگشت سرمایه احتیاج است، به نظر این گروه دولت باید به مجتمع هایی که سرمایه گذاری در آنها قرار در سال های آتی به بار بنشیند، تخفیفاتی برای قیمت خوراک قایل شود و یا اینکه به شرکت هایی که سودآوری کمتری دارند، ضمن واقعی کردن قیمت ها، تسهیلاتی با بهره های کم اعطا کند تا به این طریق بتوان سرمایه گذاران را نسبت به سرمایه گذاری در این حوزه تشویق کند.

در همین حال یکی از استدلال های دولت برای افزایش قیمت خوراک گاز مجتمع های پتروشیمی کمک هایی است که در ابتدا برای ساخت تعداد زیادی از پتروشیمی ها کرده است، اما این موضوع به گمان بسیاری از کارشناسان منطقی به نظر نمی رسد؛ چرا که تصمیمات بر این بود تا نفت به ارزش افزوده تبدیل شده و نیاز داخل و همچنین صادرات از این طریق تامین شود و این موضوع که دولت در خصوص کمک های قبلی مطرح می کند تنها توجیهی برای افزایش قیمت گاز است.

البته بسیاری از مصرف کنندگان محصولات پتروشیمی در سال گذشته و شروع ماه شهریور با افزایش قیمت کالاها و جایگزینی ارز مرجع با مبادله ای در محاسبه نرخ ها مواجه شدند و این موضوع به گمان آنها با وجود عدم تغییر قیمت خوراک منطقی به نظر نمی رسد، حال آنکه مدیران مجتمع ها می گویند: دولت در حال حاضر به صورت علی الحساب نرخ خوراک را برای مجتمع ها محاسبه کرده است و با توجه به اینکه نگاه دولت همواره حاکمیتی بوده، نیازی نمی بیند که نرخ خوراک را محاسبه کرده و به مجتمع ها ارسال کند، همان طور که در حال حاضر تعدادی از مجتمع ها در حال پرداخت هزینه خوراک به صورت ارزی به دولت هستند. از این رو احتمال دارد دولت به یک باره به مجتمع ها امر کند که هزینه خوراک را پرداخت کنند، این در حالی است که همواره به هزینه خوراک، هزینه های دیگری هم اضافه می شود که قابل پیش بینی نیست.