بحران صنعت لاستیک سازی به پایان می رسد؟
پتروتحلیل- بازار استایرن بودتاین رابر(SBR)همواره با مشکلات ناهماهنگی عرضه و تقاضا در ماه های اخیر روبه رو بوده است، از سوی دیگر اختلاف قیمت این کالا در بازار نقدی و بورس سبب شده تا بسیاری از شرکت های تایرساز و قطعه ساز قادر به خرید ماده اولیه مورد نیاز خود از بورس کالا نباشند و با مشکلات تولید دست به گریبان باشند.
علی مهاجرانی، مدیرعامل شرکت ثمین کار نوین در این باره به خبرنگار پتروتحلیل می گوید: بازار استایرن بوتادین رابر (SBR) درسه ماه اول سال وضعیتی بحرانی به دلیل کاهش تولید پتروشیمی بندرامام داشت و تایرسازان ترجیح دادند برای رفع مشکل تولید به واردات از کره روی بیاورند، در این مدت SBR1502 در بازار داخل به ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان و SBR1712 هم به ۹ هزارتومان در هر کیلو رسید. پس از برطرف شدن مشکل تولید در پتروشیمی بندرامام، افزایش عرضه ها در بورس کالا و تحویل کالاهای فروخته شده در بورس، قیمت ها روندی کاهشی پیدا کرد، به طوری که در اواخر تیرماه قیمت SBR1502 از ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان به ۸ هزارتومان و SBR1712 هم از ۹ هزارتومان به ۷هزارتومان تقلیل یافت. این در حالی است که در بورس کالا در این مدت قیمت SBR در محدوده ۵ هزارتومان قرار داشت.
با این حال در این مدت بازار جهانی کاملا روندی متفاوت با بازار داخل داشت، گر چه بیشتر کارشناسان بازار تصور می کردند که در سال جدید میلادی قیمت های SBR افزایش یابد، اما تثبیت قیمت ها در یک دوره زمانی و پس از افت نرخ کائوچوی طبیعی، قیمت بوتادین هم کاهش یافت. پیش بینی ها در بازارهای جهانی هم به رغم چشم انداز مثبت اقتصاد و خودروسازی نشان از تثبیت و کاهش اندک قیمت کائوچو و SBR تا پایان سال میلادی خواهد داشت. در حال حاضر قیمت SBR1502 در بازار جهانی ۱۹۵۰ و SBR1712 هم ۱۷۵۰ دلار در هر تن سی اف آر است.
وی در ادامه با اشاره به محدودیت عرضه SBR از سوی پتروشیمی بندرامام، می افزاید: طرح جدید پتروشیمی کرمانشاه پس از سال ها در حال اجرایی شدن است و اگر بهره برداری از آن آغاز شود قادر به تولید ۲۰ هزارتن SBR در سال است و مشکل عرضه های محدود برطرف خواهد شد.
مدیرعامل شرکت ثمین کار نوین معتقد است؛ اولین معضل تعیین قیمت ها در بورس کالا مقاومت عرضه کننده در مقابل افت قیمت ها و دومین معضل هم نبود متولی برای تعیین قیمت هاست، به طوری که سال گذشته در مقطعی از زمان قیمت ها در بازارهای جهانی روندی صعودی پیدا کرد و این موضوع در نرخ گذاری بورس کالا لحاظ شد، اما روند نزولی قیمت ها پس از چند هفته اعمال شد، به این ترتیب به مصرف کنندگان بسیاری اجحاف شد. از سوی دیگر در این مدت قیمت خوراک براساس ارز مرجع یعنی ۱۲۲۶ تومان محاسبه می شد، اما قیمت محصولات پتروشیمی در بورس کالا براساس ارز مبادله ای و در بازار داخل برمبنای ارز آزاد محاسبه می شد و این یعنی رانت بسیاری در بازار پتروشیمی جریان داشت.
در همین حال بسیاری از تولیدکنندگان در بازار پتروشیمی پروانه بهره برداری ندارند و قادر نیستند از بورس کالا SBR بخرند و نیاز واحدهای خود را از شورآباد تهیه می کنند، گر چه همواره وزات صنعت، معدن و تجارت به همراهی بورس کالا عنوان می کند که سایت بهین یاب سبب شده تا جای دلالان رینگ پتروشیمی با تولیدکنندگان عوض شود، اما تمامی کارشناسان معتقدند که سایت بهین یاب نه تنها مشکلی را حل نکرده، بلکه رانت خواری را افزایش داده است. بسیاری از واحدهای تولیدی سعی می کنند که از اداره صنایع استان خود نامه ای دریافت کنند و بتوانند با آن در سایت بهین یاب ثبت نام کنند، اما در بیشتر مواقع مورد اذیت و آزار قرار می گیرند ودر نهایت هم از گرفتن پروانه بهره برداری صرفنظر می کنند؛ چرا که ابراز کنترل و نظارت دقیقی وجود ندارد.
این در حالی است که بیشتر افرادی که در سایت بهین ثبت نام کرده و کد معاملاتی دارند، بعضا دارای سهمیه های زیادی برای خرید هستند که تعجب آور است، مثلا در پروانه بهره برداری برخی از خریداران SBR، ظرفیتی ۵ هزارتنی هم مشاهده می شود که حتی با تولیدات ثبت شده آنها مغایرت دارد. از سوی دیگر مصرف کل SBR در ایران ۳۰ هزارتن در سال است، اما همواره در بورس کالا با تقاضایی معادل ۲ هزار و ۵۰۰ تن در هر هفته مواجه می شویم که در سال ۱۳۰ هزارتن می شود، این موضوع نشان از مکانیزم بیمار توزیع دارد؛ چرا که قانون بورس می گوید هر فردی باید قادر به خرید از رینگ پتروشیمی باشد.
علی مهاجرانی در ادامه می گوید: اگر هر فردی قادر به خرید از بورس باشد و محصولات هم عرضه شود، اما با کاهش محصول مواجه شویم، برای حفظ تعادل در بازار واردکنندگان اقدام به واردات کالا خواهند کرد، همچنین طرح های توجیهی برای رفع نیاز بازار داخل راه اندازی خواهد شد و به این ترتیب بازار به نقطه تعادل می شد، اما متاسفانه مکانیزم معیوب بازار در حال حاضر از راه اندازی طرح های توجیهی جلوگیری می کند. از سوی دیگر محدودیت های دیگر در بورس کالا مانند تعیین سقف قیمت، بازار رقابتی را از بین برده و تولید رانت کرده است و بسیاری از مجتمع های پتروشیمی را برای افزایش کیفیت و تولید بی انگیزه کرده است؛ چرا که رانت عرضه محصولات در بورس کالا به جیب عده ای خاص سرازیر می شود، این در حالی است که حاشیه سود واسطه ها در تمامی بازارهای جهانی ۵ درصد است، اما در رینگ پتروشیمی این حاشیه سود به رانتی بزرگ تبدیل شده است و اگر قرار باشد محدودیت ها در رینگ پتروشیمی همچنان پابرجا بماند، فقط عرضه محصولات در این شرایط هزینه بر است، این در حالی است که لغو محدودیت ها می تواند به شفاف شدن مکانیزم فروش کمک کند و بسیاری از معضلات بازار و تولیدکنندگان را کاهش دهد.
