ابهامات عرضه انحصاری خوراک پروپیلن در بورس

پتروتحلیل- فریبرز کریمائی قائم مقام انجمن صنفی کارفرمائی صنعت پتروشیمی با بیان اینکه در شرایط فعلی که قیمت ارز رسمی کشور تک نرخی شده ، شرکتهای پتروشیمی بیشترین انگیزه برای فروش محصول تولیدی خود در بورس داخلی را دارند ، گفت: دلیل این امر این است که مبانی قیمت در بازار بورس فوب خلیج فارس بوده و نرخ ارز نیز ثابت و بدون تغییر است و علاوه بر اینها در فروش داخلی امکان وصول وجه ریالی محصولات فروخته شده هم سریعتر و هم با بروکراسی کمتر محقق می گردد و از طرفی امکان رقابت چند درصدی نیز در این بازار وجود دارد .

قائم مقام انجمن صنفی کارفرمائی صنعت پتروشیمی ایران با اعلام اینکه فروش داخلی محصولات پتروشیمی بر خلاف صادرات ، با مشکلاتی همچون سامانه نیما، بازاریابی، انتقال ارز از خارج به داخل کشور و ریسک های متعدد در شرایط تحریمی مواجه نیست ، تصریح کرد: بدون شک با اجرای سیاست جدید ارزی دولت، انگیزه پتروشیمی‌ها برای ارائه محصولات به بازار داخلی افزایش یافته است و بنابراین این ادعا که گاها مطرح میشود شرکتهای پتروشیمی تمایلی برای عرضه در بازار داخلی ندارند اساسا مبنایی ندارد . گواه این مدعا نیز اینست که میزان محصولات پلیمری معامله شده در دوره بعد از سیاست ارزی جدید ، یعنی از 22 فروردین تا کنون 592 هزار تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل در حدود 30% افزایش داشته است . حجم معامله محصولات پلیمری در مدت مشابه سال قبل تنها 458 هزار تن بوده است .

وی با بیان اینکه التهابات اخیر برخی از محصولات پلیمری و پتروشیمیایی در بازار داخلی دلایل مختلفی دارد که رفع آنها در گرو آسیب شناسی صحیح و ریشه یابی مشکلات و رفع آنها می باشد ، اظهار داشت: از جمله محصولاتی که در هفته های اخیر با تنشهایی در بازار مواجه بوده پلی اتیلن ترفتالات بطری بوده که علیرغم اینکه شرکت پتروشیمی تندگویان بعنوان تنها تولید کننده این محصول تمامی تولیدات خود را در هفته های اخیر و از طریق بورس کالا روانه بازار نموده است ، لیکن به دلیل تقاضای بسیار بالا برای این محصول و وجود حجم قابل توجهی از تقاضای دلالی برای آن ، بازار این گرید پتروشیمی با تنشهایی روبرو شد .

این مقام انجمن صنفی ادامه اداد : در همین دوره بعد از اجرای سیاست تک نرخی ارز ، حجم تقاضای این گرید پتروشیمی (پت بطری) به 347 هزار تن افزایش یافت و این تقاضا 290% بیشتر از تقاضا برای این محصول در دوره مشابه سال گذشته بود . لذا باید دید چرا در یک مدت کوتاه تقاضا برای یک چنین محصولی تا این حد افزایش یافته است . البته بررسیها نشان میدهد که با توجه به تفاوت نرخ ارز رسمی و غیر رسمی در داخل و خارج از کشور ، انگیزه بسیار زیادی برای خرید محصولات پتروشیمی از بورس و صادرات آن به خارج از کشور وجود دارد که دلیل اصلی حجم بالای تقاضا در اینخصوص است . البته این مشکل برای محصولات دیگری که در بازار دچار تنش هستند نیز مصداق دارد به گونه ایکه تقاضای کل محصولات پلیمری در 2 ماهه اخیر 000ر448ر2 بوده در حالیکه در مدت مشابه سال قبل تنها 000ر962 تن بوده است . یعنی در دو ماهه اخیر شاهد رشد بیشز 150 درصدی تقاضا نسبت به سال قبل بوده ایم .

کریمائی در ادامه با بیان اینکه مشکلات دیگری نیز همچون کمبود خوراک برخی شرکتهای پتروشیمی و کاهش تولید این مجتمعها به دلیل بعضا سیاستهای نادرستی که سوی برخی تأمین کنندگان اتخاذ می گردد ، به کمبود پلی پروپیلن گرید نساجی در هفته های ششم تا دهم در سال 1397 اشاره نمود و ادامه داد که دلیل اصلی آن علاوه بر تعمیرات اساسیِ یکی از بزرگترین تولید کنندگان این گرید در آن مقاطع (پتروشیمی مارون) ، عدم امکان تأمین خوراک شرکتهای پتروشیمی حداقل به میزان هفتگی 2500 تن پروپیلن از یکی از پالایشگاههای کشور بوده است.

وی افزود: شرکتهای پتروشیمی خود به دلیل اینکه پالایشگاه مذکور بر خلاف رویه سالهای گذشته و همچنین رویه های معمول در فروش انواع خوراک صنایع پتروشیمی اقدام به عرضه پروپیلن صرفا از طریق بورس نموده بود ، خرید خود را از این پالایشگاه متوقف نمودند .

این مقام مسئول با اشاره به اینکه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اخیرا اصرار دارد که شرکت‌های پتروشیمی تولیدکننده پلی‌پروپیلن، خوراک پروپیلن خود را از بورس انرژی خریداری کنند، تاکید کرد: این اصرار شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی دارای اشکالات و ابهامات متعددی است.اولا چندین میلیون تن خوراک توسط وزارت نفت، شرکت ملی گاز و دیگر شرکت‌های بالادستی صنعت نفت و حتی خوراک‌های بین مجتمعی درپتروشیمی و نیز خوراک نفت خام خود پالایشگاه ها براساس قانون مصوب دولت و مجلس در خارج از بورس و در قالب قراردادهای فیمابین خرید و فروش می‌شود. ثانیا بر اساس قوانین و دستورالعملهای موجود ، خوراک مایع صنایع پتروشیمی می بایستی با قیمت 95% فوب خلیج فارس در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد و طبیعتا دلیلی برای عرضه آن در بورس که میتواند منجر به افزایش قیمت و همچنین ورود برخی واسطه ها و دلالان و خریداران غیر پتروشیمی به بازار گردد ، وجود ندارد . ثالثا بازار بورس محل کشف قیمت بوده ، درحالیکه قیمت خوراک مایع صنایع پتروشیمی بطور مشخص معادل 95% فوب خلیج فارس بوده و از قبل کشف شده می باشد ، فلذا ضرورتی برای عرضه این خوراکها در بورس وجود ندارد . فلسفه مفاد بند 6 تصمیمات مورخ 28/12/1390 ستاد هدفمند کردن یارانه ها و همچنین نامه مدیرکل محترم نظارت بر کالاهای غیرفلزی مبنی بر عدم عرضه خوراک پتروشیمی ها در بورس نیز اساسا همین بوده است . رابعا پالایشگاه شازند عرضه کننده انحصاری پروپیلن بوده و در مورد محصولاتی که بصورت انحصاری عرضه میشوند ، فروش در بورس کاملا بی معنی بوده و میتواند بسیار خطرناک باشد . مصوبات شورای رقابت در اینخصوص نیز تأکید بر استثنا شدن عرضه های انحصاری از مکانیزم بورس دارد .

کریمائی با اعلام اینکه درباره نفتا هم همین مسیر طی شد و بنا به دلایل مختلف از جمله افزایش صادرات نفتا و مصرف بیشتر آن در واحدهای بنزین سازی پالایشگاههای کشور ، خوراک واحدهای پتروشیمی به شکل قابل ملاحظه ای کاهش یافته و شرایط بسیار سختی را برای پتروشیمی‌ها ایجاد کرده است ، بیان کرد: علاوه بر کاهش میزان خوراک آمار و اطلاعات بورس انرژی نشان میدهد که در 2.5 ماه گذشته بیش از 76 هزار تن نفتا که خوراک اصلی شرکتهای پتروشیمی تولید کننده پلیمر است در بورس انرژی به فروش رسیده و قیمت آن نیز در حدود 4.5 % از طریق رقابت افزایش یافته است .

وی افزود: سؤال اساسی اینجاست که چه کسانی این نفتا را خریده اند؟ اگر پتروشیمی ها خریده اند که چرا باید به قیمت بالاتر از قانون ، خوراک خود را دریافت کنند ؟ و چرا باید در چنین شرایطی که بیش از هر زمان دیگری باید از تولیدات داخلی حمایت کنیم ، باعث افزایش قیمت مواد اولیه پتروشیمی ها میشویم؟ و اگر غیر از پتروشیمی ها خرید کرده اند که دیگر هیچ .

کریمائی تصریح کرد: هم اکنون برخی پالایشگاهها ترجیح میدهند نفتای خود را صادر کنند و ترجیح برخی دیگر از پالایشگاهها نیز تبدیل بیشتر آن به بنزین است که این مسائل باعث کاهش شدید خوراک نفتای تحویلی به شرکتهای پتروشیمی شده که طبیعتا منجر به کاهش تولید و تسری آن به صنایع پائین دستی پتروشیمی خواهد گردید، این درحالی است که همانطور که درباره پتروشیمی ها این اصل وجود دارد که تامین نیاز داخلی در اولویت است و بعد از تامین داخلی می توانند به صادرات بپردازند.

وی ادامه داد: پالایشگاه‌ها که خوراک پتروشیمی ها را تامین می کنند هم باید همینگونه باشد، یعنی اول نیاز داخلی را تامین و سپس مازاد آن را صادر کنند. معنا ندارد وقتی می توانیم نفتا را در بازار داخلی با ارزش افزوده بالا به سایر محصولات پلیمری تبدیل کنیم، آن را صادر کنیم؛ این خود به نوعی خام فروشی محسوب می شود.

قائم مقام انجمن صنفی کارفرمائی صنعت پتروشیمی در پایان با اعلام اینکه حدود 35 درصد نیاز صنایع پایین دستی داخلی توسط شرکت‌های خوراک مایعی پتروشیمی تامین میشود که عمدتا پلیمری هستند و این بیانگر جایگاه مهم این 10 شرکت در زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی و کالاهای مصرفی نهایی است ، خاطرنشان کرد:هرگونه نوسان در تامین خوراک پتروشیمی های خوراک مابع چه از نظر مقدار و چه از نظر قیمت ، بر بازار محصولات پلیمری و عرضه در بازار صنایع تکمیلی پتروشیمی تاثیرگذار است./تسنیم