قیمت نفت و ارزش کل ذخایر نفت ایران یک سوم می شود

یادداشت-سید حسین میرافضلی*:کل ذخایر نفت جهان حدود ۱۳۰۰ میلیارد بشکه است که با روش های متعارف حدود ۴۰۰میلیارد بشکه از آن قابل برداشت می باشد. میزان ذخایر درجای نفت ایران حدود ۱۳۰ میلیارد بشکه است که حدود ۴۰میلیارد بشکه آن قابل برداشت می باشد. میزان تولید نفت جهان در حال حاضر حدود۸۰ میلیون بشکه در روز می باشد که حدود سی میلیون بشکه آن از میادینی برداشت می شودکه هزینه تولید آنها بین ۳۰ تا ۴۰ دلار بر بشکه است لذا با کاهش قیمت نفت، بهره برداری از این میادین غیر اقتصادی خواهد شد. از جمله این میادین عبارتند از میادین شنی آمریکا، میادین سیبری روسیه، میادین آبهای عمیق دریای سیاه و غرب آفریقا و ونزوئلا؛ حدود ۸۰ درصد نفت خام در پالایشگاه ها به انواع سوخت های از جمله بنزین و گازوئیل و مازوت تبدیل می شود. طی ۲۰ سال آینده اکثر شرکتهای بزرگ جهان، تولید خودروهای بنزین سوز را متوقف می کنند و حدود ۶۰ درصد خودروهای جهان برقی خواهند بود لذا تقاضا برای بنزین و گازوئیل کاهش چشمگیری خواهد یافت.با کاهش تقاضا برای بنزین و گازوئیل قیمت نفت نیز با کاهش قابل توجهی مواجه خواهد شد و احتمالا تا حدود ۳۵ دلار کاهش خواهد یافت. چرا ۳۵دلار؟ به این دلیل که در محدوده قیمت ۳۵ دلار، تولید از میادین شیل دیگر اقتصادی نخواهد بود و توقف تولید میادین شیل منجر به کاهش عرضه حدود ۸ میلیون بشکه در روز خواهد شد همچنین در این محدوده قیمت، تولید نفت در میادین عمیق دریای سیاه و برخی میادین در آفریقا و ونزوئلا و برخی میادین روسیه دیگر نیز دچار حاشیه سود اندک خواهند شد لذا حدود ده میلیون بشکه از تولید نفت جهان کاسته خواهد شد بنا بر این اولین نقطه مقاومت بسیار جدی محدوده قیمت حدود ۳۵ دلار است حتی اگر تقاضای نفت آنقدر کاهش یابد که این محدوده شکسته شود محدوده مقاومت جدی بعدی محدوده قیمت حدود ۳۰ دلار خواهد بود چرا که زیر قیمت ۳۰ دلار تولید نفت در میادین سیبری و برخی میادین دیگر در ونزوئلا و نیجریه و غرب آفریقا و دریای سیاه غیر اقتصادی می شوند و چنانچه آن میادین از مدار تولید خارج شوند تولید نفت جهان حدود ۱۵میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت لذا پیش بینی می شود از حدود سال ۲۰۳۰ تا ۲۰۴۰ میلادی، قیمت نفت در محدود ۳۰ تا۴۰ دلار فراز و فرود داشته باشد اما از سال ۲۰۴۰ با فراگیر شدن خودروهای برقی و کاهش تقاضا برای نفت، قیمت نفت احتمالا بین ۲۰ تا ۳۰ دلار فراز و فرود نماید. همه خودروسازان بزرگ جهان تا ۲۰ سال آینده تولید خودروهای بنزین سوز را متوقف خواهند نمود و خودروهای برقی را جایگزین می نمایند. در حال حاضر حدود ۴۰ درصد ظرفیت نیروگاه ها در شبها بلا استفاده است که با برقی شدن خودرو ها از این ظرفیت بسیار بالا استفاده خواهد شد و خودروها در ساعات شب با قیمت برق ارزان تر شارژ می شوند. 

خودروهای بنزینی حدود ۳۲ هزار قطعه دارند وخودروهای برقی حدود ۳۲۰۰ قطعه لذا هزینه تعمیر و نگهداری خودروهای برقی کمتر خواهد بود. حدود نیمی از هزینه خودروهای برقی مربوط به باتری است که با کاهش هزینه باتری، قیمت خودروهای برقی از ۵ سال آینده معادل خودروهای بنزین سوز وگازوئیل سوز و از حدود ده سال آینده خودروهای برقی ارزان تر از خودروهای بنزین سوز و گازوئیل سوز خواهند شد.

چنانچه قیمت نفت بخواهد از محدوده های ذکر شده بالاتر برود میادینی که از مدار تولید خارج شده اند شروع به تولید می کنند و معادله توازن عرضه وتقاضا جلو افزایش قیمت را خواهد گرفت. عدم وجود تقاضا موجب توقف قیمت در محدوده های ذکر شده خواهد شد.

۱۵ کشوری که حدود ۸۰ درصد نفت جهان را وارد می کنند با تمام توان در صدد برقی کردن خودروهای خود طی ۲۰ سال آینده می باشند لذا این کشورها واردات نفت را به کمترین حد ممکن خواهند رسانید. ارزش ذخایر نفت قابل برداشت ایران اکنون حدود ۲۸۰۰ میلیارد دلار است اما ارزش این ذخایر ملی تا ۲۰ سال آینده به یک سوم یعنی حدود ۹۳۰ میلیارد دلار خواهد رسید. 

انرژی های خورشیدی، بادی، ذغال سنگ، زمین گرمایی، جزر و مد دریا و جوش هسته ای منبع اصلی تامین برق مورد نیاز جهان خواهند بود. ذخایر ذغال سنگ ده برابر ذخایر نفت قابل برداشت جهان است انرژی حرارتی هر تن ذغال سنگ حدود ۸۰ درصد انرژی حرارتی نفت است در حالی که قیمت آن حدود یک چهارم قیمت نفت است. مشکلات زیست محیطی نیروگاه های زغال سنگی نیز در حال رفع است و طی چند سال آینده نسل جدید نیروگاه های ذغال سنگ با کمترین آلایندگی راه اندازی خواهند شد.

دلایل قطعی بودن کاهش قیمت نفت:

۱- برقی شدن بیش از ۶۰ درصد خودروهای جهان و همچنین تولید خودروهای نسل جدید با مصرف سوخت کم

۲- توجه کشورها به توسعه شبکه ریلی و برقی کردن خطوط ریلی 

۳- افزایش روز افزون جهانیان به تولید برق از انرژی خورشیدی بگونه ای که تا ۲۰ سال آینده حدود ۴۰ درصد برق مصرفی جهان از انرژی خورشید تامین خواهد شد. هزینه تولید برق از انرژی خورشید با سرعت مناسبی در حال کاهش است با این روندهزینه تولید برق از انرژی خورشید طی دو دهه آینده از سایر انرژی ها ارزان تر خواهد شد.

۴- تولید باتری های با قدرت ذخیره ده ها مگاوات برق و کاهش هزینه تولید این ابر باتری های ذخیره سازی. قدرت ذخیره سازی این باتری ها در حدی خواهد بود که با کشتی های مخصوص حمل این باتری ها سالانه میلیاردها مگا وات ساعت برق از طریق کشتی تجارت خواهد شد.

۵- با تولید خودروهای برقی، حرکت خودروها در همه کشورها بجای نفت به برق وابسته می شود لذا هر کشور تلاش می نماید بر اساس مزیت های خود نسبت به تامین برق اقدام نماید. به عنوان مثال کشورهای هند وچین، آمریکا و لهستان بر روی انرژی خورشیدی و ذغال سنگ متمرکز می شوند. هلند و آلمان روی مزیت انرژی بادی متمرکز می شوند. روسیه روی ذغال سنگ، خورشید و سوخت های فسیلی متمرکز می شود. هر کشور بر اساس مزیت های خود از یکی از شیوه ها برق تولید خواهد نمود و تجارت برق با باتری و با خطوط انتقال افزایش قابل توجهی خواهد یافت.

چنانچه در قیمت های بالا بیشترین صادرات نفت را نداشته باشیم قطعا مجبور خواهیم شد منابع ملی نفت که سرمایه همه نسل های آینده است را در ۲۰ سال دیگر با یک سوم قیمت بفروشیم و نسل های آینده بخاطر این فرصت سوزی و از دست دادن ارزش منابع ملی و عدم تبدیل آن به زیر ساخت های توسعه کشور از نسل فعلی بیزار خواهد بود. ما باید نفتمان را با بالاترین قیمت ها بفروشیم و درآمد حاصله را صرفا در زیرساختهای توسعه کشور و سرمایه گذاری برای نسل های آینده بکار گیریم. با سرمایه گذاری ۳۰ میلیارد دلار از این سرمایه در زیرساخت های ریلی و مترو از کشته شدن حدود ۱۳ هزار نفر در جاده های پر تردد و مملو از خودروهای سنگین جلوگیری خواهد شد. کشورهایی که شبکه توسعه یافته ریلی دارند یک ششم ایران در جاده ها کشته و معلول می دهند اما به دلیل عدم سرمایه گذاری لازم در زیرساختهای ریلی سالانه حدود ۱۸ هزار نفر کشته و حدود ۵۰ هزار معلول دائمی جسمی و ذهنی خروجی سوانح جاده های ایران است. ما در بسیاری از زیرساخت های دیگر نیز نیاز به صدها میلیارد دلار سرمایه گذاری داریم اما با تحریم فروش نفت از منابع ارزی این سرمایه ملی کم بهره شده ایم.

از دست دادن صدها میلیارد دلار فرصت درآمد زایی از منابع نفت موجود ظلم بزرگ به نسل فعلی وهمه نسل های آینده است ظلمی که هرگز فراموش نخواهد شد.