تداوم جریان نفت روسی به هند و چین/چین و هند، خریداران اصلی نفت روسی/ گرید نفت ای‌اس‌پی‌او روسی در میان پالایشگاه‌های آسیایی بسیار محبوب است

پتروتحلیل-از تهاجم روسیه به اوکراین شش هفته گذشته، و برای این اتفاق که یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های موجود امروز دنیای مدرن بوده، هیچ نقطه پایانی در دیدرس نیست. در پاسخ به تهاجم بی‌دلیل و بدون توجیه روسیه، ایالات متحده و غرب تحریم‌های بسیاری را بر این کشور تحمیل کرده، که چندین روز پیش آخرین دور آن عمدتاً با هدف قرار دادن بخش مالی روسیه از سوی آن‌ها اعلام شد.

اما تا کنون، حوزه بسیار کلیدی انرژی روسیه عمدتاً از این تحریم‌ها در امان بوده است.  با استثنای لیتوانی و لهستان و همچنین یک سری تحریم‌ها از سوی پالایشگاه‌ها و بانک‌ها، هیچ کشوری همچنان ممنوعیتی بر محصولات انرژی روسیه اعلام نکرده است.

از آنجایی که تنها کشورهای حوزه بالتیک ممنوعیت 100 درصدی واردات انرژی از روسیه را اعلام کرده‌اند، صادرات نفت و گاز روسیه به اتحادیه اروپا عمدتاً بدون تغییر باقی مانده است. لهستان که یکی از شاهراه‌های عرضه انرژی روسیه می‌باشد، با برداشتن قدم‌هایی برای ممنوعیت واردات زغال سنگ روسیه و اعلام مراحلی برای توقف واردات نفت روسی تا پایان سال، جزو کشورهای پیش قدم بوده است. لهستان-- خانه خط لوله دروژبا با ظرفیت 1.3 میلیون بشکه در روز که نفت روسی را به چندین نقطه در همین کشور، آلمان و جمهوری چک می‌رساند-- مستقیماً 330 هزار بشکه در روز از نفت خام روسی را مصرف کرده و در سال 2020 به میزان 9.4 میلیون تن از زغال حرارتی از روسیه وارد کرد، که در مجموع 5 درصد از صادرات روسیه در آن سال را تشکیل می‌دهد. اتحادیه اروپا در حال حاضر در حدود 40 درصد از نیاز گاز طبیعی خود را که برای گرمایش خانگی تا تولیدات شرکت‌ها استفاده شده را از روسیه تامین می‌کند، که در حدود 25 درصد از کل مصرف انرژی بلوک را تشکیل می‌دهد.

اما این جریان می‌تواند به زودی تغییر کند.

شهردار کیف گفته است که جریان «پول‌های آلوده به خون» به روسیه باید متوقف شود: همزمان با آماده سازی غرب برای اعمال تحریم‌های جدید بر روسیه، اجساد غیرنظامیان اوکراینی در یکی از خیابان‌های پس گرفته شده توسط ارتش اوکراین پیدا شد. 

متخصصان در حال حاضر می‌گویند که به واسطه جنایات رخ داده علیه غیرنظامیان اوکراینی و آشکار شدن آن پس از عقب‌ نشینی نیروهای روسیه از مناطق شمالی و شرقی کیف، احتمال این امر بالاست که کشورهای اتحادیه اروپا در ماه‌های آتی تحریم‌های جدیدی بر نفت روسیه اعمال کنند. در ایالات متحده، جنت یلن وزیر خزانه‌داری آمریکا درباره «عواقب اقتصادی عظیم» از جنگ اوکراین هشدار داد. 

بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین سوال این است که ممنوعیت کامل بر واردات انرژی از روسیه تا چه میزان می‌تواند اقتصاد این کشور را مختل کند.

با وجود تخفیفات بالای نفت اورال که برای یک سری کشورها بسیار وسوسه انگیز است، ممنوعیت واردات نفت و گاز روسیه توسط آمریکا و اتحادیه اروپا احتمالاً آن آسیبی که غرب به دنبال آن می باشد را به روسیه وارد نخواهد کرد.

سیر صعودی واردات نفت روسی توسط هند

هند علیرغم این‌که 80 درصد از نیاز نفت خام خود را وارد می‌کند، هیچ‌وقت یکی از خریداران اصلی روسیه نبوده است. در یک سال معمولی، هند 2 تا 5 درصد از نیاز خود را از روسیه تامین می‌کند، که تقریباً با میزان وارداتی آمریکا از روسیه پیش از اعلام ممنوعیت 100 درصدی بر واردات کالاهای انرژی از این کشور، برابر می‌باشد. فی‌الواقع هند در سال گذشته تنها 12 میلیون بشکه از نفت روسی را وارد کرد، و بیشترین میزان نیاز خود را از کشورهای عراق، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و نیجریه تامین کرد.

اما گزارش‌ها نشان می‌دهد ارسال محموله‌های روسیه به هند، با سیر صعودی قابل توجهی همراه شده است.

مت اسمیت تحلیل‌گر ارشد Kpler گفته است که از ابتدای ماه مارس، پنج محموله نفت روسی یا در حدود 6 میلیون بشکه، بارگیری و راهی هند شده‌اند. به عبارت دیگر، هند در یک ماه، به اندازه نیمی از میزان یک سال گذشته از روسیه نفت وارد کرده است.

و همه این‌ها به خاطر پول است.

بگفته آژانس بین‌المللی انرژی، نفت اورال روسیه با تخفیفات بسیار بالایی ارائه می‌شود. الن والد رئیس شرکت مشاوره ترانسورسال به سی‌ان‌بی‌سی گفت که چند شرکت بازرگانی کالا-- مانند گلنکور و ویتول-- به ترتیب در دو هفته گذشته گرید اورال روسیه را با تخفیفات 30 دلاری و 25 دلاری ارائه می‌کردند. اورال گرید اصلی نفت صادراتی روسیه است.

کارشناسان می‌گویند که اصول ساده اقتصادی دلیلی است که فشار کاخ سفید برای کاهش خرید نفت روسی، در هند خریداری ندارد.

یکی از تحلیلگران گفته است: «امروز، انگیزه دولت هند اقتصادی بوده و سیاسی نیست. هند همیشه در استراتژی واردات نفت خود به دنبال قرارداد می‌گردد. کار دشواری است زمانی که شما 80 تا 85 درصد نیاز نفت خام خود را وارد می‌کنید و با مسائلی اعم از پاندمی و افت رشد جهانی مواجه هستید، تخفیفات 20 درصدی را در نظر نگیرید.»

با این حال، خوانندگان این را می‌دانند که هند در طی سالیان رابطه خوب خود را با روسیه حفظ کرده، و روسیه حداقل 60 درصد از نیاز تجهیزات نظامی این کشور را تامین می‌کند. روسیه همچنین در موضوعات مهمی مانند اختلاف هند با چین و پاکستان پیرامون منطقه کشمیر، متحد کلیدی بوده است.  

آیا چین ناجی روسیه است؟

اما هند تنها کشوری نیست که روسیه را در این ایام یاری می‌کند.

با توجه به سابقه چین در گریز از تحریم‌ها، انتظار می‌رود که آن‌ها در ابتدای این صف، پذیرای نفت خام ارزان روسیه هستند. در رابطه با این امر، چین از سال 2011 و بعد از تحریم‌های ایران، از همه توان خود برای واردات نفت خام ارزان ایرانی استفاده کرد. چین با واردات میانگین 1.72 میلیون بشکه در روز در سال 2021، از پیش از این بزرگ‌ترین مشتری نفت خام روسی می‌باشد.

اگرچه براساس گزارش‌های رویترز، واردات نفت خام چین از روسیه در دو ماه ابتدایی سال جاری در واقع 9.1 درصد کاهش یافته و به میزان 1.57 میلیون بشکه در روز رسیده است.

اما این قضیه ربطی به برخورد اخلاقی چین با قضایا ندارد. این کاهش قابل توجه از سخت‌گیری پکن بر پالایشگاه‌های مستقل کوچک‌تر نشئت می‌گیرد.

پکن در ماه ژوئن سهمیه وارداتی پالایشگاه‌های خصوصی کشور را به میزان قابل توجهی کاهش داد. براساس داده‌های رویترز، پالایشگاه‌های مستقل چین برای دومین مرحله سال جاری سهمیه وارداتی 35.24 میلیون تن را دریافت کردند، که نسبت به زمان مشابه در سال گذشته افت 35 درصدی را از میزان سهمیه 53.88 میلیون تنی نشان می‌دهد.

این کاهش قابل توجه سهمیه‌ها به عنوان بخشی از برنامه سخت‌گیری دولت بر پالایشگاه‌های خصوصی کشور بوده که در طی پنج سال گذشته بسیار قوی‌تر شده‌اند. پکن در طی این اقدامی که جریان ورودی نفت خارجی را تا میزان دوبرابر کاهش می‌دهد قصد دارد یک سری سوء استفاده‌ها نظیر فرار مالیاتی، قاچاق سوخت و تخلفات محیط زیستی و انتشارات این پالایشگاه‌ها را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار دهد. پالایشگاه‌های خصوصی چین با روندی ثابت سهم بازار را از شرکت‌های دولتی‌ای نظیر سینوپک و پتروچین گرفته‌اند. این اتفاق از زمانی رخ داد که چین در سال 2015 صنعت نفت خود را آزاد کرد. پالایشگاه‌های خصوصی چین در حال حاضر نزدیک به 30 درصد از حجم نفت پالایشگاهی را کنترل می‌کنند؛ در سال 2013 این میزان 10 درصد بود.

اما اشتباه نکنید: چین هیچ وقت نمی‌گذارد همچین فرصتی به هدر برود، و پیش‌بینی می‌شود که آن‌ها بر روی این شرایط سرمایه‌گذاری کنند.

الن والد اضافه کرد: «چین همچنان در حال واردات از روسیه بوده، اما احتمالاً در صورتی که بتواند پرداختی خود را با یوان انجام داده و تخفیف بگیرد، خرید خود را افزایش دهد. اساساً روسیه با توجه به دشواری فروش نفت خود، تحت فشار است. چین قطعاً نفت خام بسیار ارزان‌تری را ترجیح می‌دهد...قیمت‌ها حتی در بازه 90 دلار را و حتی برای چین نیز بسیار بالا هستند. اگر آن‌ها بتوانند نفت خام روسی را با تخفیف بخرند، که برخی از این تخفیفات تا میزان قابل توجه 30 دلار نسبت به قیمت بازار نیز می‌رسد، دلیلی وجود ندارد که چین خرید نفت روسی را متوقف کند.»

یکی دیگر از دلایل اصلی: پالایشگاه‌های چینی عاشق نفت خام ای‌اس‌پی‌او هستند.

خط لوله ای‌اس‌پی‌او (سیبری شرقی-اقیانوس آرام) یکی از چند خروجی نفت روسیه می‌باشد. این خط لوله 4188 کیلومتری با ظرفیت 58 میلیون تن در سال، حتی از خط لوله یامال-اروپا بلندتر بوده و نفت خام روسیه را به بازارهای آسیا و اقیانوسیه، نظیر ژاپن، چین و کره صادر می‌کند.

ای‌اس‌پی‌او می‌تواند در صورت توقف جریان صادراتی از خطوط لوله یامال و دروژبا، شاهراهی برای روسیه باشد. خط لوله یامال میدان‌های گاز طبیعی روسیه را از شبه جزیره یامال در غرب سیبری از طریق بالاروس با لهستان و آلمان متصل کرده، در حالی که خط لوله دروژبا نفت خام روسی را از طریق بلاروس به لهستان و آلمان، و از طریق اوکراین به مجارستان، اسلواکی و جمهوری چک ارسال می‌کند.

بگفته آژانس بین‌المللی انرژی خرید نفت خام روسی با آن میزان تخفیفات تا کنون محدود بوده، و همزمان واردکنندگان نفت آسیایی در بیشتر مواقع از عرضه‌کنندگان معمول در غرب آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا نیاز خود را تامین می‌کنند. علاوه بر این، احتمال می‌رود روسیه برای پر کردن جای خالی صادرات به غرب به کشمکش افتاده، و همزمان آژانس در اوایل ماه آتی تخمین زد که از ابتدای آوریل روزانه سه میلیون بشکه از عرضه روسی تعطیل خواهد شد، در حالی که یکی از تحلیل‌گران اشاره داشت، سال‌ها به طول خواهد انجامید تا امپراتوری انرژی عظیم روسیه به طور کامل بهبود یابد؛ اگر این اتفاق بیافتد.