نگاهی به پتروشیمی‌ها و قوانین فراموش‌شده در بورس - قسمت اول

پتروتحلیل- در این مطلب به قوانین رینگ پتروشیمی در بورس کالا، ضرورت ها و اهداف، همچنین دیدگاه ها در خصوص بورس کالا نگاهی اجمالی شده و در پایان نیز به راهکارهایی جهت حل مشکلات موجود در خصوص عرضه و تقاضا اشاره شده است که بخش نخست آن را در ادامه می خوانید:

زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی:

zarnjireh mahsolat

عدم شفافیت و یا عدم توانایی در نظارت بر تمامی زنجیره ارزش پتروشیمی مخصوصاً بعد از عرضه در بورس کالا و اینکه سرانجام محصول فروخته شده چه می شود به طور جدی پیگیری نمی گردد. توسط خریدار مصرف میشود ؟ا به گروه دیگر فروخته می شود ؟و یا اینکه اصولا برای خرید از پروانه بهره برداری شرکتی سوء استفاده میگردد؟

قوانین مرتبط:

اصل ۴۴: با ابلاغ سیاست‌های کلی اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی در سال‌های ۸۴ و ۸۵ توسط مقام معظم رهبری، خصوصی‌سازی در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران در۳ گروه اصلی آغاز شد. بر اساس دسته‌بندی ستاد اجرای اصل ۴۴ در وزارت نفت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گروه اول دسته‌بندی شد. از این رو، واگذاری شرکت‌های پتروشیمی وابسته به شرکت ملی صنایع پتروشیمی آغاز شد.

ماده ۴۴ از اصل ۴۴ قانون اساسی :

هرگونه تبانی از طریق قرارداد، توافق و یا تفاهم (اعم از کتبی، الکترونیکی، شفاهی و یا عملی) بین اشخاص که یک یا چند اثر زیر را به دنبال داشته باشد به نحوی که نتیجه آن بتواند اخلال در رقابت باشد ممنوع است : - مشخص کردن قیمتهای خرید یا فروش کالا یا خدمت و نحوه تعیین آن در بازار به طور مستقیم یا غیرمستقیم. - محدود کردن یا تحت کنترل درآوردن مقدار تولید، خرید یا فروش کالا یا خدمت در بازار. - تحمیل شرایط تبعیض‌آمیز در معاملات همسان به طرفهای تجاری - ملزم کردن طرف معامله به عقد قرارداد با اشخاص ثالث یا تحمیل کردن شروط قرارداد به آنها.

مهم‌ترین اهداف اجرای اصل ۴۴: انتقال مدیریت و مالکیت شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی و دیگر بخش‌هاست. اگر این اصل را بپذیریم که «نقش دولت در معاملات بورس باید نظارتی باشد نه دخالتی» ، متوجه می شویم که اعمال هرگونه محدودیتی در روند معاملات، نوعی دخالت محسوب می شود و این موضوع در تضاد با اصل ۴۴ و سند چشم انداز توسعه است.

ماده۴۵ از اصل ۴۴ قانون اساسی : اعمال ذیل که منجر به اخلال در رقابت می‌‌شود، ممنوع است: وـ فروش یا خرید اجباری منوط کردن فروش یک کالا یا خدمت به خرید کالا یا خدمت دیگر یا بالعکس. وادار کردن طرف مقابل به معامله با شخص ثالث به صورتی که اتمام معامله به عرضه یا تقاضای کالا یا خدمت دیگری ارتباط داده شود. معامله با طرف مقابل با این شرط که طرف مذکور از انجام معامله با رقیب امتناع ورزد. ط ـ سوء استفاده از وضعیت اقتصادی مسلط : سوءاستفاده از وضعیت اقتصادی مسلط به یکی از روش‌های زیر: - تعیین، حفظ و یا تغییر قیمت یک کالا یا خدمت به صورتی غیرمتعارف، - تحمیل شرایط قراردادی غیرمنصفانه، - تحدید مقدار عرضه و یا تقاضا به‌منظور افزایش و یا کاهش قیمت بازار، - ایجاد مانع به‌منظور مشکل کردن ورود رقبای جدید یا حذف بنگاهها یا شرکتهای رقیب در یک فعالیت خاص.

ماده۱۰۴ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران: هـ ـ تنظیم بازار داخلی موجب ممنوعیت صدور نمی‌گردد و صدور کلیه کالاها و خدمات به جز موارد زیر مجاز است: ۱ـ اشیاء عتیقه و میراث فرهنگی به تشخیص سازمان میراث فرهنگی. ۲ـ اقلام خاص دامی، نباتی، خاک زراعی و مرتعی و گونه‌هایی که جنبه حفظ ذخایر ژنتیکی و یا حفاظت تنوع زیستی داشته باشند، به تشخیص وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط ‌زیست.

قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت: ب ـ امور نظارتی ۳ ـ نظارت بر فرآیند تجارت نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی.تجارت نفت، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمیایی: به اقدامات و عملیات بازاریابی، قیمت‌گذاری و عقد قرارداد خرید و فروش، صادرات و واردات، انتقال (ترانزیت)، مبادله و معاوضه نفت، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمیایی اطلاق می شود.

بورس کالا چیست؟

بورس کالا بازاری متشکل و سازمان یافته‌ است که در آن به طور منظم کالا یا کالاهای معینی با روش هایی مشخص مورد معامله قرار می‌گیرند . معمولا در این بازار تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالاهای خود را به خریداران عرضه می نمایند درحال حاضر زمینه های فعالیت بورس کالای ایران عبارتند از :

• فلزات و مواد معدنی

• محصولات شیمیایی و پتروشیمی

• محصولات کشاورزی

• معاملات آتی (Future)

اهدافی که بورس کالا جستجو می کند:

۱- ایجاد بازاری قانونمند و سازمان یافته جهت تسهیل داد و ستد کالاها (در چه محدوده ای؟)

۲- سامان دهی بازار کالاها از طریق مکانیزم اجرایی ناظر بر تعهدات و تضمین منافع طرفین معامله (آیا واقعا بازار کالا سامان دهی شد یا فقط انجام معاملات آنهم در لایه اول شفافیت خود را بدست آورد؟)

۳- کشف شفاف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار (آیا در بورس کالا قیمت بر اساس رقابت کشف می شود؟)

۴- برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار

۵- امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف ، آتی و اختیار با استفاده از ابزار های نوین مالی (معاملات طولانی مدت در این سیستم اجرا نمی شوند.)

۶- توسعه سرمایه گذاری و فراهم سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش (آیا این موضوع محقق شده است؟) ۷- اطلاع رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش شده به منظور افزایش سطح دانش فعالان بازار (خارجی؟)

۸- حذف واسطه گری و واسطه های غیرضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار. (آیا خریدار در بورس خریدار نهایی است؟)

۹- حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن سرمایه و کالا و تعامل بهتر و قوی تر با بازارهای بین المللی.(؟)

۱۰ - استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه های تولیدی.