نقدی بر برنامه ثریا درباره پتروشیمی‌ها

پتروتحلیل- تکلیــف نامشخص قیمت خوراک گاز پتروشیمی ها در ماههای اخیر، بحث داغ رسانه ها، مجلس، شرکت‌ملی‌صنایع پتروشیمی و مجتمع‌های پتروشیمی بوده و اظهارنظرات متفاوتی را هم در پی داشته است تا آنجا که در روزهای اخیر برنامه ثریا هم با دعوت برخی از کارشناسان این حوزه به بررسی نرخ خوراک گاز و سود پتروشیمی ها پرداخت، البته این برنامه نیز مخالفان و موافقان زیادی داشت و اظهارنظرات زیادی را در پی داشت.

صیامیان گرجی، کارشناس صنعت پتروشیمی با انتقاد به این برنامه و برخی از اظهارات حاضرین در این برنامه به خبرنگار پتروتحلیل می گوید: در این برنامه برخی از حاضرین ادعا می کردند که صنایع تکمیلی به دلیل ارزانی خوراک گاز تاکنون پیشرفت نکرده اند که این موضوع به نظر بنده چندان صحیح به نظر نمی رسد.

وی در ادامه به عوامل پیشرفت صنعت پتروشیمی ها در بالا دست و میان دست اشاره کرده و خاطر نشان کرد: در دودهه اخیر می بینم که صنعت پتروشیمی توانسته رشد خوبی را از خود نشان دهد که متاسفانه برخی به آن رشد کاریکاتوری می گویند که اصلاً صحیح نیست. شاید اگر بگوییم صنایع دیگر دچار تنیلی مفرط شده اند بهتر باشد.

در درجه اول حضور یک نهاد توانمند و خبره (شرکت ملی صنایع پتروشیمی) که توانست همزمان به عنوان سیاستگذار و متولی و مجری نقش خود را در این جهش بازی کند. که البته این حرکت تقریبا در کشور های حاشیه خلیج فارس نیز کم و بیش شروع شده بود. جالب این که همزمان با این حرکت شرکت های بزرگ و صاحب تکنولوژی اروپایی نیزچه در مبحث تکنولوزی و چه تامین مالی همکاری خود را با وزارت نفت افزایش دادند بنابراین وجود سرمایه و سرمایه گذاران معتبر و ممطئن، انتقال نه چندان مشکل تکنولوژی و اجرای پروژه ها ی متعدد و متنوع با نظارت یک ناظر(NPC)، مدیریت تقریبا مناسب پروزه ها تا زمان بهره برداری ، تاسیس مراکز پژوهشی و تخصصی ، آموزش متمرکزو موثر کارشناسانی که برای این کار انتخاب شده بودند ونهایتاً استفاده از آنها در زمینه مالی، فنی و بازرگانی کلید این موضوع محسوب می شوند.

اما به گفته صاحبان صنعت در صنایع تکمیلی چنین رونقی اتفاق نیفتاده است، البته می توانست چنین حرکتی اتفاق بیفتد ولی کجاست این متولی توانمند؟ این همه اتحادیه ، انجمن ها و تعاونی های در این سال ها تشکیل شده که ضمن احترام و عرض ادب برای آنها هیچ یک نتوانستند نقش حرفه ای خود ایفا نمایند چرا؟ چون برخی از این نهاد ها فقط برای تهیه و خرید و توزیع مواد برای اعضا تاسیس شده اند. به نظر بنده همچون شرکت ملی صنایع پتروشیمی یک نهاد واحد نیز باید همین نقش را بر عهده می گرفت در حال حاضر دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی - بخش غیر فلزی وزارت صنعت و معدن و تجارت - انجمن ملی پلاستیک - اداره شهرک های صنعتی در این حوزه فعالیت دارند ضمن احترام به همه دوستان بگویم که با این روش و این گونه فعالیت هیچ کارایی در توسعه صنعت تکمیلی ندارند بلکه خود صاحبان صنعت هستند شکل گیری این توسعه مصمم هستند واین خود از نکات مهم است که ای کاش گوش شنوایی برای ان پیدا شود.

این کارشناس صنعت پتروشیمی در ادامه به سامان نداشتن وضع صادرات محصولات و مصنوعات صنایع تکمیلی پتروشیمی و جدی نگرفتن آن اشاره می کند و می گوید: مهمترین اصل برای یک بنگاه اقتصادی و تولیدی وجود بازار محصولات می باشد اینکه بدانیم محصولات رقبا در کشورهای دیگر چیست و چگونه می توان بر رقبا در مبحث صادرات غلبه کرد و اینکه دولیت چه نقشی را دراین باره می تواند ایفا نماید بسیار میتواند چاره ساز باشد.

عدم اطلاع افرادی که در این حوزه چه در وزارت نفت وچه وزارت صنعت معدن و تجارت فعالیت می کنند، سبب شده که صنایع تکمیلی یا پایین دست نتواند همچون صنایع بالا دست و میان دست پیشرفت کند، بنده می خواهم عرض کنم که هرکس باید به کارتخصصی خود مشغول شود متاسفانه بعضا نمایندگان صنعت تکمیلی درجلسات از تولیدات ونحوه فروش شرکت های پتروشیمی آمار تهیه می کنند حالا به علت عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا و توانایی استخراج این گونه اطلاعات از سایت بورس کالا از نماینده پتروشیمی گرفته تا نمایندگان صنایع تکمیلی کارشان شده تفسیر این اطلاعات واضح و رسم نمودارآن .این شد هنر؟ مگر خوراک صنایع میانی که تولیدات پلیمر را بر عهده دارند کامل هست؟ مگر تجهیزات آن با مشکلات فراوان تهیه نمی شود مگر کاتالیست ها نباید در این شرایط دشوار وارد شوند ؟ ای کاش برای یک بار هم که شده بود می گفتند ما در عراق یا افغانستان یا جاهای دیگر کار کردیم و پتانسیل بازارهای ان کشورها این مقدار است یا محصول خاص در فلان کشور تا ۱۰ سال این قدر کشش دارد . بله کار نمایندگان ومسئولان در حوزه صنایع تکمیلی باید این باشد که کشورگشایی کنند تلاش برای بازار یابی صادراتی - تلاش برای فراهم ساختن قوانینی که صادرات را برای انها جذاب نماید تلاش برای حل مشکلاتی که راه صادرات فعلا وجود دارد الحمدالله که هم وزارت صنعت و معدن و تجارت این پتانسیل را دارد هم وزارت نفت.

اگر این مشکلات به همراه سامان دهی تولید کنندگان در حوزه پایین دستی حل شود معتقدم این شرکت ها از کوه قاف هم که شده مواد خام تهیه می کنند و صادر می کنند چون ارزش دارد. این کار خیلی سخت نیست شرکت هایی وجود داشتند و دارند که دوشادوش صنایع بالادستی در حال صادرات محصولات خود هستند آن هم به میزان بسیار بالا هم مواد خام وارد می کنند و محصولات با کیفیت صادر می کنند. نکته دردآور دراین است که مسئولان و دست اندرکاران که آمدند و کمیته پتروشیمی را تشکیل دادند به روش حدس و خطا مصوباتی را وضع می کنند مثلا یکبار جلوی کل صادرات محصولات و مصنوعات پلیمری را برای مدت ۳ ماه می گیرند بعد می آیند بعضی را ستاره دار می کنند و آخر هم صادرات را سهمیه بندی می کنند ،سیستم بهین یاب را اجباری می کنند و چند ماه بعد عرضه خارج بهین را ابداع می کنند، یکبار می گویند عرضه ۲۲ تنی باشد بادیگر می گویند نه خیر زیر ۱۲ تن هم باید بشود خرید. گاهی مچینگ چند مرحله ای پیشنهاد می کنند. گاهی هم جلوی مچینگ را می گیرند. یکبار برای تعاونی ها سهمیه ۱۰ درصدی با کف قیمت درخواست می کنند. یکبار دیگر سقف رقابتی را از ۵ درصد به ۱۰ درصد افزایش می دهند با همین کارها نه تنها توسعه ای اتفاق نمی افتد که هیچ کار همین چند شرکت معتبر هم بسیار سخت شده است. بنده نمی توانم از این شرکت ها نامی ببرم ، گفتا ز که نالیم از ماست که بر ماست. بنده اعتقاد دارم این گروه در حوزه صنایع تکمیلی پتروشیمی ناتوان هستند و شجاعت بیان این موضوع را هم ندارند. شاید خوراک گازی و قیمت آن برصنایع تکمیلی تاثیر داشته باشد ولی در مقابل نکات فوق قابل چشم پوشی است.

بسیاری از شرکت های پتروشیمی با توجه به خصوصی شدن شان در بورس اوراق بهادر پذیرش شده اند و از طرفی اغلب محصولاتشان هم در بورس کالا عرضه می شود به همین خاطروضعیت سود و زیان خود را با شفافیت هرچه بیشتر به سهامداران خود ارایه می دهند، اما صنایع تکمیلی این خصوصیات را پیدا نکرده اند.هیچ نهادی برای تعیین سود واقعی صنایع تکمیلی به طور قوی گام برنداشته است وجالب اینکه نمایندگان این بخش نیز علاقه ای به این کار ندارند بنده خواهشی از نمایندگان محترم مجلس دارم که کل زنجیره ارزش پتروشیمی را پایش نمایند نه فقط بالا دست و میان دست را.

بنده نمی گویم که قیمت خوراگ گاز تحویلی به صنایع پتروشیمی ارزان است یا گران چرا که این مهم در قانون وظایف نفت مصوبه سال ۹۱ به عهده وزارت نفت است، ولی بحث این است که اگربرای محصولات اوره -آمونیاک و متانول صنایع میانی و یا پایین دست تعریف شده است باید اجرا شوند واینکه چرا اجرا نشده اند هم جای بررسی دارد البته بنده مطلع هستم که شرکت صنایع پتروشیمی در سال قبل بسیاری از این طرح ها را تهیه و در جانمایی هایی تحت عنوان پتروشیمی شهر ارائه کرده است همراه با وام های قابل توجه و با بهره کم وبا سود دهی بالا و در ضمن معاف از مالیات حالا چرا صاحبان صنایع تکمیلی توجه ای به این کار ندارند خودش جای سوال است . ولی جالب اینکه در میان برنامه ثریا دو تن از اعضائ تعاونی سراسری پلاستیک در خصوص خالی بودن نصفی از ظرفیت های دستگاه های موجود در صنایع پایین دست صحبت می کنند همان طور که می دانید شرکت های تولید کننده محصولات پلیمری شامل هیچ یک از ۷ شرکتی که مجریان برنامه از انها شخن گفتند نبودند. حال چه رابطه ای بین خوراک گازی و این میان برنامه بود بنده نمی دانم.

بنده اعتقاد دارم حمایتی که شرکت های تولید کننده محصولات پلیمری از صنایع تکمیلی کرده اند هیچ نهاد دیگری انجام نداده است چرا که این شرکت ها به نفع صنایع تکمیلی به اجبار و بر خلاف اصل ۴۴ محصولات خود را در بورس کالاعرضه می کنند ولی خود وزارت صنعت و معئن و تجارت نتوانسته تمامی زیر مجموعه خود (صنایع تکمیلی ) به خرید در بورس کالا وادار نماید.

قیمت گذاری محصولات خود را به گروه ثالث محول کرده اند

مدت یک سال و نیم به مصوبات کارگروه تخصصی پتروشیمی تمکین کرده اند مصوباتی که انتخاب نوع عرضه ،زمان عرضه، نوع مشتریان را ازانان سلب کرده است. به گفته دکتر مهدوی بسیار خبره در صنایع پتروشیمی هستند که ای کاش از آنان دعوت به عمل می آمد کسانی که عمر خود را از جوانی در راه پتروشیمی و ایجاد ان صرف کرده اند.

چندی پیش در یکی از روزنامه ها به نقل از مهندس نعمت زاده وزیر صنعت و معدن و تجارت خواندم که امیدوارم بدبن گونه که نقل شده است صحت نداشته باشد ( ایشان حق بزرگی برگردن صنعت پتروشیمی دارند ) و آن اینکه ضعف درصادرات پتروشیمی ها بر عهده مدیران پتروشیمی ها است، بنده می خواستم نظر نماینده ها و مجریان برنامه ثریا را به همین نکته جلب نمایم که صنعت پتروشیمی در چند ماه اخیر آنقدر در حمایت از صنعت تکمیلی از خود نجابت به خرج داده است که از دید وزیر ضعف و ناتوانی قلمداد شده است. حال بنده می خواستم به مهندس نعمت زاده پیشنهاد دهم تمامی مصوبات مربوط به کارگروه پتروشیمی را که متاسفانه در وزارت صنعت و معدن و تجارت برگزار گردیده است را مطالعه بفرمایند تا متوجه شوند چه مصوباتی وتوسط چه نهادی و امضای کدامیک از مسئولین باعث شد تا سهم زیادی از صادرات پلیمری ایران در پاییز و زمستان سال گذشته به کشورهای حاشیه خلیج فارس تعلق گیرد.

صیامیان گرجی همچنین در ادامه با انتقاد به کارشناسان دعوت شده به برنامه ثریا می گوید: در این برنامه ها باید کارشناسان متخصص حضور داشته باشند، اما در این برنامه آمار ارایه شده حتی از سوی نمایندگان نیز همخوانی نداشت و هر کدام دیگری را به بی اطلاعی در امور مورد بحث متهم می کردند که جای بسی تاسف بود، در حالی که برای ارایه تحلیل نیاز به آماری یکسان است، اما متاسفانه ما شاهد اعلام اعداد و روش محاسباتی متفاوت در این برنامه بودیم. از سوی دیگر کارشناسان دعوت شده به این برنامه هم وزن نبوده و نتوانستند همدیگر را مجاب کنند.

نماینده ای از وزارت نفت و یا شرکت ملی پتروشیمی در این برنامه نبود و حتی نماینده پتروشیمی در بخش آخر برنامه و به صورت تلفنی موفق به گفت و گو شد، اما به نظر بنده نماینده پتروشیمی ها و وزارت نفت باید در این برنامه حضور داشتند. از سوی دیگر سوال مطرح شده در این برنامه "با ارزان فروشی گاز به پتروشیمی خصوصی موافق هستید؟ " کاملا نادرست بود؛ چرا که ارزان فروشی هیچ کالایی صحیح نیست.

در این برنامه همچنینمجدداً به رشد کاریکاتوری در صنعت پتروشیمی اشاره شد که این نکته اصلاً صواب نیست یک نگاه به توسعه صنعت پتروشیمی در کشور های حاشیه خلیج فارس برای ما مشخص می سازد که حتی عقب نیز افتاد ه ایم.